«Κοιτάξτε, δεν πούλησα τίποτα!», παραπονιέται η Τζεμίλ Μπαϊκάλ, καθισμένη μπροστά στην ταμειακή μηχανή στον πάγκο της με τα λαχανικά.
Είναι μία από τις περιπτώσεις των εμπόρων στη σκεπαστή αγορά της Άγκυρας που υφίστανται ήδη τις επιπτώσεις της κρίσης της τουρκικής λίρας, όπως μεταδίδει το ΑΜΠΕ.
«Δεν πουλάμε, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να ερχόμαστε για να βγάλουμε το ψωμί μας», αναστενάζει η Μπαϊκάλ βλέποντας τα σακιά με τις πατάτες της να μένουν απούλητα.
Η διπλωματική κρίση ανάμεσα στην Άγκυρα και στην Ουάσινγκτον, η οποία ξέσπασε κυρίως λόγω της κράτησης του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον, ο οποίος στη συνέχεια τέθηκε σε περιορισμό κατ΄οίκον, έχει τα πρώτα θύματα μεταξύ των εμπόρων.
Η ανακοίνωση των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας — η οποία δεν άργησε να ανταποδώσει — προκάλεσε την «κατάρρευση» του τουρκικού νομίσματος, χάνοντας σχεδόν το 40% από τις αρχές του έτους.
Το sell — off της τουρκικής λίρας είχε αντίκτυπο στις τιμές.
Ο Γιακούπ Κούρντι σηκώνει τους ώμους μπροστά από τον πάγκο του, όπου πουλάει φρούτα. Προηγουμένως το πακέτο με τις 200 πλαστικές σακούλες κόστιζε 6,5 λίρες, τώρα σχεδόν τα διπλά. Για να αντιμετωπίσει την αύξηση του κόστους, αναγκάστηκε να αυξήσει τις τιμές του, κατά 50 λεπτά εδώ και εκεί.
Ο Ιλχάν Γκετσγκέλ, που έχει έναν πάγκο λίγο πιο πέρα, αφήνει να ξεσπάσει η οργή του. «Πουλάω τα φρούτα μου, αλλά υποφέρω όταν τα πουλάω. Ένα κιλό σύκα κάνει 10 λίρες. Είναι δυνατόν;» λέει. «Είναι παράλογο. Θα έπρεπε να κάνουν 4 με 5 λίρες». «Ο κόσμος δεν μπορεί πλέον ούτε καν να οργανώσει τους γάμους των παιδιών του», προσθέτει.
«Μειώσαμε την ποιότητα ζωής μας»
Απέναντι στα παράπονα των εμπόρων, η Σέμρα Καλαϊτζί, μια δικηγόρος που γνωρίζει την αγορά, είναι πιο συγκρατημένη, αναγνωρίζοντας ως αιτίες πέρα από την πτώση της λίρας, το καλοκαίρι και τις διακοπές. Βέβαια, δεν μπορεί να παραγνωρίσει την «έκρηξη» των τιμών: Τα αμύγδαλα που αγόρασε την περασμένη εβδομάδα έναντι 55 λιρών, σήμερα της κοστίζουν 70.
«Κι όπως οι μισθοί μας δεν έχουν αυξηθεί καθόλου, αυτό μας επηρεάζει πολύ», λέει, κρατώντας στο χέρι τον μικρό σάκο της για ψώνια.
Ο πληθωρισμός βρισκόταν, ήδη, πριν από την ένταση με τις ΗΠΑ σε υψηλά επίπεδα. Τον Ιούλιο, βρισκόταν σχεδόν στο 16% σε ετήσια βάση. Μάλιστα, οι οικονομολόγοι προβλέπουν πως η κρίση της τουρκικής λίρας μπορεί να ωθήσει τον πληθωρισμό πάνω από το 20% τους ερχόμενους μήνες.
Οι τομείς που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν οι μεταφορές, όπου οι τιμές αυξήθηκαν πάνω από 24% μέσα σε ένα χρόνο και τα προϊόντα διατροφής (+19%).
Ο Αλτάι Γκιολτεκίν, ένας συνταξιούχος που ήρθε να κάνει μερικά ψώνια, παραδέχεται ότι χρειάστηκε να μειώσει το επίπεδο της ζωής του ως αποτέλεσμα. «Δεν υπάρχει οικογένεια που να μην μιλάει γι΄αυτό στο σπίτι», είπε.
Πράγματι, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν εδώ και μήνες για τους κινδύνους που ενέχει η τουρκική οικονομία με τον καλπάζοντα πληθωρισμό, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και την υψηλή ανάπτυξη.
Οι αγορές ανησυχούν επίσης για την αυξανόμενη χειραγώγηση της οικονομίας από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει ενισχυθεί μετά την επανεκλογή του τον Ιούνιο.
Η έκκληση Ερντογάν προς τους Τούρκους και ο χρυσός
Ο Ερντογάν καταγγέλλει μια «συνωμοσία» που έχει σκοπό την υποταγή της Τουρκίας και κάλεσε τους Τούρκους να ανταλλάξουν τα ξένα νομίσματα που έχουν στην κατοχή τους με λίρες.
Έκκληση που επαναλαμβάνει η Αϊσέ Τζελικτάς, μια νοικοκυρά που ήρθε να κάνει τα ψώνια της και στενοχωριέται που το δολάριο μπορεί να επηρεάζει με αυτό τον τρόπο την τουρκική οικονομία.
«Δεν θα αποσύρουμε τις λίρες μας για να τις ανταλλάξουμε με δολάρια», επιμένει. «Ο χρυσός έχει επίσης αξία. Ας κερδίσουν και λίγο οι κοσμηματοπώλες μας!».
Στην Τουρκία, ο χρυσός είναι μια παραδοσιακή επένδυση και ένα συνηθισμένο δώρο.
Μερικά χιλιόμετρα από εκεί, στην παλιά πόλη, χρυσά περιδέραια και βραχιόλια αστράφτουν στις βιτρίνες του κοσμηματοπωλείου του Χακάν Καρακιλίτς.
Στην αρχή η κρίση είχε επηρεάσει σημαντικά τη δουλειά του, αλλά η κατάσταση έχει επανέλθει λίγο έπειτα από τα μέτρα που ανακοίνωσαν οι αρχές, είπε.
Ένας άλλος κοσμηματοπώλης, που το κατάστημά του βρίσκεται σε κοντινή απόσταση αλλά θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, είναι λιγότερο αισιόδοξος.
«Όταν οι τιμές του χρυσού και του δολαρίου αυξάνονται, η δραστηριότητά μας επιβραδύνεται αμέσως», εξηγεί. Το αποτέλεσμα είναι άμεσο: «Ο κόσμος πανικοβάλλεται, ανησυχεί για το τι θα γίνει».
Όπως λέει, «όλος ο κόσμος βρίσκεται σε αναμονή».
