Τα βραβεία Νόμπελ απονέμονται κάθε χρόνο για τα σπουδαιότερα επιτεύγματα σε Φυσική, Χημεία, Ιατρική, Λογοτεχνία και στην Ειρήνη. Τα Νόμπελ θεσμοθετήθηκαν κατόπιν επιθυμίας του Σουηδού εφευρέτη Άλφρεντ Νόμπελ, όπως ο ίδιος ζητούσε στη διαθήκη του.
Ανάλογο βραβείο για τις Οικονομικές Επιστήμονες (γνωστό κι ως Νόμπελ Οικονομίας) δημιουργήθηκε το 1968 από την κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας στη μνήμη του Άλφρεντ Νόμπελ.
Αισίως, λοιπόν, φτάνουμε στα συνολικά 6 βραβεία Νόμπελ που ανακοινώνονται κάθε Οκτώβριο και απονέμονται τον Δεκέμβριο στη Στοκχόλμη της Σουηδίας με εξαίρεση το Νόμπελ Ειρήνης που απονέμεται στο Όσλο της Νορβηγίας.
Σήμερα, τα βραβεία Νόμπελ συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο που αγγίζει τα 9 εκατομμύρια σουηδικές κορώνες (περίπου 825.000 ευρώ), ένα χρυσό μετάλλιο κι ένα δίπλωμα.
Από τη λίστα των βραβείων Νόμπελ, ωστόσο, αισθητή είναι η απουσία των Μαθηματικών. Διάφορες εικασίες έχουν γίνει για να εξηγήσουν την απουσία ενός Νόμπελ Μαθηματικών, με την πλέον διαδεδομένη να περιλαμβάνει… τις ερωτικές ιστορίες του ίδιου του Άλφρεντ Νόμπελ.
Πώς εξηγείται η (ηχηρή) απουσία του Νόμπελ Μαθηματικών;
Η πλέον προφανής απάντηση στο γιατί δεν υπάρχει Νόμπελ Μαθηματικών είναι η ίδια η διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ, στην οποία δεν έκανε καμία σχετική πρόβλεψη.
Με την τελευταία του διαθήκη που ο Νόμπελ υπέγραψε στις 27 Νοεμβρίου 1895 έδινε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για τα βραβεία Νόμπελ στις κατηγορίες: Φυσική, Χημεία, Φυσιολογία ή Ιατρική, Λογοτεχνία και Ειρήνη.
Συγκεκριμένα ανέφερε:
«Όλα τα υπόλοιπα ρευστοποιήσιμα περιουσιακά μου στοιχεία πρέπει να διανεμηθούν ως εξής: το κεφάλαιο που θα μετατραπεί σε ασφαλή χρεόγραφα από τους εκτελεστές (σ.σ. της διαθήκης) θα συστήσει ένα ταμείο, το κέρδος του οποίου θα διανέμεται ετησίως ως βραβείο σε όσους, κατά το προηγούμενο έτος, έχουν παράσχει το μεγαλύτερο όφελος στην ανθρωπότητα. Το κέρδος πρέπει να χωριστεί σε πέντε ίσα μέρη και να διανεμηθεί ως εξής: ένα τμήμα στο άτομο που έκανε την πιο σημαντική ανακάλυψη ή εφεύρεση στον τομέα της φυσικής· ένα τμήμα στο πρόσωπο που έκανε την πιο σημαντική χημική ανακάλυψη ή βελτίωση· ένα τμήμα στο άτομο που έκανε την πιο σημαντική ανακάλυψη στον τομέα της φυσιολογίας ή της ιατρικής· ένα τμήμα στο πρόσωπο που, στον τομέα της λογοτεχνίας, παρήγαγε το πιο έξοχο έργο με ιδεαλιστική κατεύθυνση· κι ένα τμήμα στο άτομο που έχει κάνει τα περισσότερα ή τα βέλτιστα για να προωθήσει τη συντροφικότητα μεταξύ των εθνών, την κατάργηση ή τον περιορισμό των μόνιμων στρατών και την ίδρυση και προώθηση ειρηνικών συνελεύσεων».
Ο θρύλος για την «κυρία Νόμπελ» και τον Σουηδό μαθηματικό
Επιχειρώντας να ερμηνεύσουν τη φαινομενική αδιαφορία του Νόμπελ για τα Μαθηματικά, ορισμένοι τη συσχέτισαν με τη ζήλια που ο Άλφρεντ Νόμπελ φερόταν να έτρεφε για τον συμπατριώτη του και μαθηματικό Γκούστα Μίταγκ-Λέφλερ (Gosta Mittag-Leffler). Ο θρύλος θέλει την αγαπημένη του Νόμπελ να τον έχει απατήσει με τον Γκούστα και με δεδομένη τη μαθηματική δεινότητα του τελευταίου, ένα ενδεχόμενο βραβείο Νόμπελ στα Μαθηματικά θα μπορούσε να καταλήξει στα χέρια του.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη συγκεκριμένη θεωρία. Επιπλέον, ο Άλφρεντ Νόμπελ δεν είχε παντρευτεί ποτέ!
Σύμφωνα με τους βιογράφους του, βέβαια, είχε τουλάχιστον τρεις σχέσεις. Η πρώτη ήταν με μια Ρωσίδα ονόματι Αλεξάνδρα η οποία τον απέρριψε. Επόμενη ήταν η Μπέρτα Κίνσκι που έγινε γραμματέας του, αλλά σύντομα τον εγκατέλειψε για να παντρευτεί έναν άλλον άνδρα. Παρόλα αυτά συνέχισαν να αλληλογραφούν μέχρι το θάνατό του και θεωρείται ότι τον επηρεάσει στην απόφαση για τα βραβεία Νόμπελ. Η ίδια άλλωστε κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 1905! Η τρίτη και πλέον μακρόχρονη σχέση του Άλφρεντ Νόμπελ ήταν με τη Βιενέζα Σόφι Ες και διήρκεσε 18 χρόνια.
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν διάφορες εκδοχές των θρύλων που συνδέουν την ερωτική ζωή του Νόμπελ με την απόφαση να μη προβλέψει Νόμπελ Μαθηματικών, εκδοχές που παρουσιάζονται σε σχετική εργασία. Η μία εκδοχή θέλει τον Νόμπελ να έχει μια νεότερη κατά 30 χρόνια φιλενάδα την οποία έπιασε επ’ αυτοφώρω με έναν μαθηματικό. Ένα άλλο σενάριο θέλει τον ίδιο τον Νόμπελ να έχει συνάψει δεσμό με τη σύζυγο του Γκούστα Μίταγκ-Λέφλερ!
Άλλες εξηγήσεις που έχουν προταθεί για την απουσία Νόμπελ Μαθηματικών
Μεταξύ άλλων εξηγήσεων για την απουσία ενός Νόμπελ Μαθηματικών, είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ο Νόμπελ δεν ενδιαφερόταν τόσο για τα Μαθηματικά και δεν τα θεωρούσε ως επιστήμη που με τα επιτεύγματά της θα ωφελούσε την ανθρωπότητα. Σε αυτό ίσως να συνέβαλε το γεγονός ότι αφού ο Νόμπελ τελείωσε το σχολείο, δεν συνέχισε σε κάποιο Πανεπιστήμιο. Όσο για τις εφευρέσεις του (π.χ. τελειοποίηση της νιτρογλυκερίνης), απαιτούσαν εκτενή γνώση των υλικών και ανεπτυγμένο αισθητήριο, αλλά όχι ανώτερα Μαθηματικά.
Επιπλέον, την εποχή της διαθήκης του Νόμπελ υπήρχαν ήδη άλλα σκανδιναβικά βραβεία για τα Μαθηματικά οπότε ενδεχομένως ο Σουηδός εφευρέτης να δίστασε να συμβάλει σε έναν «πληθωρισμό» των βραβείων.
Τα πραγματικά «Νόμπελ» Μαθηματικών
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι παρότι δεν υπάρχει Νόμπελ Μαθηματικών, το συγκεκριμένο προσωνύμιο χρησιμοποιείται για το Βραβείο Άμπελ (Abel Prize). Το όνομα προέρχεται από τον Νορβηγό μαθηματικό Νιλς Χένρικ Άμπελ. Από το 2003 απονέμεται ετησίως σε εξαίρετους μαθηματικούς, ενώ συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 6 εκατομμυρίων νορβηγικών κορόνων.
Υπάρχει, επίσης, το Μετάλλιο Φιλντς (Fields Medal) που απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια στους κορυφαίους μαθηματικούς κάτω των 40 ετών.
