Η μέθοδος της καραντίνας, της απομόνωσης των ασθενών (ή των ύποπτων για ασθένεια) για τον περιορισμό μιας επιδημίας, χρονολογείται ήδη από την αρχαιότητα. Ωστόσο το πανέμορφο Ντουμπρόβνικ της Κροατίας, που πολλοί γνωρίσαμε ως σκηνικό του «Game of Thrones», ήταν μια από τις πόλεις-πρωτοπόρους στον Μεσαίωνα ενάντια στην πανώλη αλλά και τη λέπρα, με το σύστημα των λαζαρέτων της.
Η λέξη «καραντίνα» έχει ιταλικές ρίζες και προέρχεται από τη φράση «quaranta giorni», σαράντα μέρες, καθώς αυτό ήταν το χρονικό διάστημα που έπρεπε να περάσουν απομονωμένα τα πλοία που έφταναν στο λιμάνι της Βενετίας, στον 14ο αιώνα, ώστε να περιοριστεί η εξάπλωση της μαύρης πανώλης. Η απόφαση λήφθηκε το 1374, αναγκάζοντας όλα τα πλοία με τους επιβάτες τους να περιορίζονται στο κοντινό νησί Σαν Λατζάρο, μέχρι να τούς δοθεί άδεια από τις υγειονομικές αρχές να εισέλθουν στην πόλη.
Λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1377, σε μια άλλη ακτή της Αδριατικής Θάλασσας, στη Ραγκούσα, σημερινό Ντουμπρόβνικ, όπως γράφει το ΒΒC σε νέο άρθρο του με τίτλο «Dubrovnik: The medieval city designed around quarantine» («Ντουμπρόβνικ: Η μεσαιωνική πόλη που σχεδιάστηκε σύμφωνα με την καραντίνα»), λήφθηκε μια παρόμοια απόφαση, που αποδείχθηκε ακόμη πιο επιτυχημένη. Όποιος ερχόταν από επικίνδυνη περιοχή, άνθρωπος, ζώο ή εμπόρευμα, διά θαλάσσης ή ξηράς, ήταν αναγκασμένος να περάσει έναν μήνα (που κατόπιν επεκτάθηκε σε 40 μέρες) είτε στη γειτονική πόλη Καβτάτ είτε σε κοντινά νησιά όπως το Μρκαν προτού διασχίσει τα τείχη του Ντουμπρόβνικ.
Ο Λάζαρος και η αρχιτεκτονική της καραντίνας
Δεν ήταν όμως μόνο η πανώλη αλλά και η λέπρα ανάμεσα στις πανδημίες που έπληξαν την κροατική μεσαιωνική πόλη στη διάρκεια της ιστορίας. Έτσι, οι πρώτες σταθερές εγκαταστάσεις καραντίνας που κατασκευάστηκαν στο Ντουμπρόβνικ ονομάστηκαν λαζαρέτα, από τον Λάζαρο, που σύμφωνα με τη Βίβλο υπέφερε κι ο ίδιος από λέπρα και αναδείχθηκε προστάτης των λεπρών. «Η επιστήμη της Ιστορίας έχει αναμφίβολα αναδείξει το Ντουμπρόβνικ πρωτοπόρο στην “εφεύρεση” της καραντίνας» γράφει η Άνα Μπάκια-Κόνσουο, MD, PhD.
Στις περιοχές της καραντίνας κοντά στο Ντουμπρόβνικ, όπως στην Καβτάτ, αρχικά ο πληθυσμός απομονωνόταν σε πρόχειρα παραπήγματα, όπως ξύλινες καλύβες, οι οποίες μπορούσαν εύκολα να καούν για απολύμανση. Το 1397 διατέθηκε ένα Μοναστήρι των Βενεδικτίνων μοναχών στο νησί Μλιέτ για αυτόν το σκοπό, προτού αναγερθεί το πρώτο λαζαρέτο, το 1430, στο Ντανς της Κροατίας, για να ακολουθήσουν σύντομα και άλλα στην περιοχή. Στο Μλιέτ ανεγέρθηκε, για την ακρίβεια, το πρώτο προσωρινό νοσοκομείο για την πανώλη στην Ευρώπη. Το τελευταίο λαζαρέτο στην περιοχή του Ντουμπρόβνικ ολοκληρώθηκε το 1647, στην ανατολική είσοδο των τειχών, και μέσα στις επόμενες δεκαετίες ενσωματώθηκε στην αρχιτεκτονική του φρουρίου της πόλης.
Τα λαζαρέτα σταμάτησαν να έχουν υγειονομική χρήση γύρω στο 1872 και πλέον λειτουργούν ως τουριστικά αξιοθέατα και χώροι φιλοξενίας πολιτιστικών γεγονότων όπως συναυλίες και παραστάσεις χορού. Οι επισκέπτες που θα επιστρέψουν μαζί με τον τουρισμό στην Κροατία θα έχουν την ευκαιρία να εκτιμήσουν την ευρυχωρία των λαζαρέτων και τα πολλαπλά επίπεδά τους, που εμπόδιζαν τη διασπορά των επιδημιών στο εσωτερικό της πόλης με τα μικροσκοπικά σοκάκια. Μάλιστα, οι αρχιτέκτονές τους δεν είχαν προνοήσει μόνο για την ασφάλεια των κατοίκων της πόλης αλλά και για μια κάποια ποιότητα ζωής για τους φιλοξενούμενους σε καραντίνα, παραχωρώντας τους πρόσβαση σε ταράτσες με θέα, ήλιο και καθαρό αέρα.
Αυτή τη στιγμή η Κροατία μετρά 1.950 κρούσματα και 48 θανάτους από τον COVID-19 και οι κάτοικοι του Ντουμπρόβνικ ξαναζούν καταστάσεις που είχαν ζήσει και οι πρόγονοί τους πολλές φορές στον Μεσαίωνα. Για να βρουν τη δύναμη να αντέξουν τη δοκιμασία, μπορούν ωστόσο να ανατρέξουν στις επιτυχημένες εμπειρίες, της απομόνωσης και της πειθαρχίας, του παρελθόντος τους.
